Τι είναι αρθρίτιδα ?

2021-10-10

Η προσβολή και βλάβη μιας ή περισσότερων αρθρώσεων ονομάζεται αρθρίτιδα. Εκδηλώνεται κυρίως με πόνο, δυσκινησία και συχνά διόγκωση (οίδημα ή παραμόρφωση), θερμότητα ή ερυθρότητα (αν υπάρχει φλεγμονή) και αποτελεί την πιο συχνή αιτία ανικανότητας (disability) στις ΗΠΑ σήμερα  

Αν και υπάρχουν πολλές μορφές αρθρίτιδας (πάνω από 100, όπως η σηπτική, σε έδαφος λοίμωξης), στη ρευματολογία ασχολούμαστε με 2 είδη κυρίως αρθρίτιδας: 

α) φλεγμονώδης 

β) εκφυλιστική 

Στην 2η κατηγορία ανήκει κυρίως η οστεοαρθρίτιδα, μια εκφυλιστική πάθηση (νόσημα ?) συχνό σε μεγάλες ηλικίες ("φυσιολογική φθορά" ?), αναπτύσσεται συχνά στο γόνατο ή το ισχίο και πιο σπάνια στα δάκτυλα. Δυστυχώς εδώ οι θεραπευτικές επιλογές (άσκηση, τοπικά ΜΣΑΦ, απώλεια σωματικού βάρους, γλυκοζαμίνη (???)), έχουν μικρή δράση και συχνά οριστική λύση δίνει μόνο η χειρουργική επέμβαση. 

Στην 1η κατηγόρια, η πιο συχνή μορφή είναι η ουρική αρθρίτιδα.  Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και οι αυτοάνοσες αρθρίτιδες, πχ ρευματοειδής ή ψωριασική αρθρίτιδα, με κύριο χαρακτηριστικό τα φλεγμονώδη στοιχεία όπως οίδημα, πρωινή επιδείνωση & δυσκαμψία. Προσβολή των ιερολαγόνιων αρθρώσεων είναι εύρημα της αξονικής σπονδυλαρθρίτιδας (axSpA, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα) με κύριο εύρημα την χρόνια οσφυαλγία (> 3 μήνες). 

Η πιο συχνή & χαρακτηριστική μορφή "ρευματικής¨" αρθρίτιδας πάντως είναι η  ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ). Πρόκειται για ένα χρόνιο (δυστυχώς αν εμφανισθεί, θα επιμείνει για χρόνια, πολύ πιθανά για όλη τη ζωή του ασθενούς), συστημικό (ενδεχομένως να προσβάλει, εκτός των αρθρώσεων, διάφορα όργανα του σώματος πχ τον πνεύμονα), φλεγμονώδες, αυτοάνοσο (η βλάβη οφείλεται σε φλεγμονή που προκαλείται από μηχανισμούς άμυνας του ίδιου του οργανισμού) νόσημα. Προσβάλει περίπου το 0.5-1% του γενικού πληθυσμού και πιο συχνά γυναίκες, ηλικίας 30-50 ετών συνήθως. 

Η διάγνωση είναι κυρίως κλινική, με βάση το ιστορικό και την εικόνα, χρήσιμος όμως είναι και ο παρακλινικός έλεγχος. Στις αιματολογικές εξετάσεις φαίνεται συχνά η παρουσία της φλεγμονής (αύξηση ΤΚΕ και CRP), στον ανοσολογικό έλεγχο υπάρχει συχνά (ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΠΑΝΤΑ) παρουσία RF ή/και anti-CCP, ενώ στον υπερηχογραφικό έλεγχο επιβεβαιώνεται η παρουσία υγρού και φλεγμονής στην πάσχουσα άρθρωση.

Οι θεραπευτικές επιλογές είναι πλέον πολλές, η έναρξη πάντως της αντιμετώπισης πρέπει να γίνεται ακόμη και σήμερα με μεθοτρεξάτη ή ανάλογο φάρμακο (csDMARD). Για πιο ταχεία ανακούφιση από έντονα συμπτώματα συνιστάται συχνά στην αρχή η συγχορήγηση μικρών δόσεων γλυκοκορτικοειδών (κορτιζόνη) για όσο το δυνατό όμως μικρότερο διάστημα (3-6 μήνες).

Σε ασθενείς όπου η χορήγηση φαρμάκων 1ης γραμμής (csDMARDs, σε μονοθεραπεία ή συνδυασμό) δεν είναι αρκετή για να επιτευχθεί πλήρης ύφεση συνιστάται η χορήγηση φαρμάκων 2ης γραμμής. Εδώ περιλαμβάνονται θεραπευτικές επιλογές που προστίθενται στην ήδη υπάρχουσα αγωγή, έχουν στοχευμένο μηχανισμό δράσης, καλύτερη αποτελεσματικότητα αλλά και πολύ υψηλό κόστος. Διακρίνονται σε 2 μεγάλες κατηγορίες, τους βιολογικούς παράγοντες (anti-TNF-α, anti-IL6, anti-CD20, CTLA4 κα) και τους JAK αναστολείς. Και οι κατηγορίες χαρακτηρίζονται από μικρό κίνδυνο λοιμώξεων, ενώ τα μακροχρόνια δεδομ΄΄ενα ασφάλειας είναι περισσότερα για τους TNF-α αναστολείς.  

Αυτό που πρέπει να έχει κανείς υπόψη πάντως στην αντιμετώπιση της ΡΑ είναι η συστημική μορφή του νοσήματος. ΡΑ δεν είναι μόνο οι αρθρώσεις. Πέρα από προσβολή και άλλων οργάνων, όπως τα μάτια (σκληρίτιδα, ξηρότητα), ο πνεύμονας (διάμεση νόσος), το δέρμα (αγγειίτιδα), το αίμα (αναιμία) κα, η ΡΑ σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο (ο κίνδυνος πλησιάζει αυτόν που έχει κάποιος με σακχαρώδη διαβήτη), με οστεοπόρωση -κάταγμα όπως και με κατάθλιψη.

Θα πρέπει τέλος να τονισθεί ότι είναι σημαντικό για την εξέλιξη του νοσήματος η πρώιμη διάγνωση και η έγκαιρη έναρξη θεραπείας, με στόχο, τόσο την πλήρη ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς (πλήρης ύφεση) όσο και την αποτροπή ανάπτυξης μόνιμων (και κατ' επέκταση, μη αναστρέψιμων) αρθρικών & συστημικών βλαβών, και αυτό σήμερα είναι δυνατό να επιτευχθεί σε μεγάλο μέρος των ασθενών μας.